Etyka w pracy detektywa – gdzie leży granica?

Prywatny detektyw musi balansować na granicy przepisów prawa, dbając jednocześnie o etyczny charakter wykonywanych przez siebie działań. To trudne zadanie, wymagające wyczucia, samodyscypliny, dyskretności i umiejętności dotarcia do sumienia klientów. Na czym polega etyka w pracy detektywa? Gdzie leży nieprzekraczalna granica, której prywatny śledczy absolutnie nie mogą przekraczać?

Prawne aspekty pracy detektywa w Polsce reguluje Ustawa o usługach detektywistycznych, a także inne dokumenty legislacyjne, które obowiązują w naszym kraju. Sytuacja jest tu stosunkowo klarowna. Detektyw nie może np. łamać prawa do prywatności osoby śledzonej. Oczywiste jest, że śledczy cały czas balansują na granicy prawa, gdyż inaczej nie byliby w stanie zebrać określonego materiału dowodowego. Etyka w pracy detektywa to natomiast inna kwestia.

Co warto wiedzieć o etycznych aspektach pracy detektywa?

Regulacje dotyczące etycznych działań detektywów wprowadził Kodeks etyki detektywa. To kilku stronnicowy dokument, zawierający zasady pracy prywatnego śledczego, normy moralne w jego działaniach i opisy zakresu etycznego obowiązków detektywa. Co znajdziemy w Kodeksie etyki detektywa?

Z dokumentu wynika, że działania detektywów w Polsce muszą być motywowane zasadami „rzetelności, skuteczności, bezstronności, uczciwości, poufności i lojalności wobec klientów”. Detektyw nie powinien przyjmować wątpliwie moralnych zleceń, musi dbać o pozytywny wizerunek zawodu w Polsce i zagranicą, a także przestrzegać prawa. W Kodeksie etyki detektywa próżno jednak szukać konkretów dotyczących pracy śledczego. Detektyw musi sam, opierając się na swojej wiedzy, wyczuciu, znajomości zasad moralnych i bazując na własnym sumieniu dokonywać wyborów związanych m.in. z techniką prowadzenia śledztwa i przyjmowania lub odrzucania zleceń.

Czytaj także: Jakie uprawnienia posiadają detektywi w Polsce i na świecie?

Kodeks detektywa wskazuje na etyczne aspekty jego pracy (fot. psld.pl)

Czego pod żadnym pozorem nie powinien robić detektyw?

Zacznijmy od tego, czego powinien wystrzegać się profesjonalny detektyw. Najważniejsza w zawodzie jest szczerość. Początkujący detektywi starają się naciągać dowody tak, aby wynik śledztwa ukazany w raporcie sprzyjał tezie założonej przez klienta. Co to znaczy? Wyobraźmy sobie, że klient zakłada, że jego partner lub partnerka nie zachowuje wierności małżeńskiej. Z wyników śledztwa wynika, że klient się myli, a partner (lub partnerka) są wierni. Niektórzy detektywi starają się tak manipulować faktami, aby zostawić jednak furtkę dotyczącą potwierdzenia tezy klienta. Kłamstwo to coś, czego musi wystrzegać się śledczy.

Druga kwestia to łamanie prawa do prywatności osób śledzonych, a także przetwarzanie informacji o nich. Detektyw nie może np. obsesyjnie śledzić danej osoby, nagrywać wideo w sytuacjach intymnych (chyba, że mogą stanowić one dowód w sprawie sądowej), a także łamać jej poczucia bezpieczeństwa. Istotne jest, że prywatny detektyw nie powinien także emocjonalnie angażować się w konflikt między klientem i drugą stroną. Podobnie jak dla policji, najważniejsze powinno być rzetelne ukazanie faktów – dotyczy to każdego rodzaju spraw, również kryminalnych.

Czytaj także: Proces rekrutacji i szkolenia szpiegów – co warto o nim wiedzieć?

Etyka w pracy detektywa – w jaki sposób śledczy powinien o nią dbać?

Detektywi muszą dbać o dobro swojego klienta. Istotne jest dążenie do rozwiązania sprawy i przygotowanie bogatego w dowody materiału, który później może służyć np. w sądzie. Jednocześnie prywatny śledczy musi kierować się rzetelnością i prawdą, bez naciągania faktów. Każdy detektyw jest też zobowiązany, aby dbać o dobre imię swojej agencji, a jednocześnie całego środowiska detektywistycznego w Polsce.

Co ważne, już na początku śledztwa detektyw powinien odpowiedzieć sobie na pytanie, czy jest w stanie doprowadzić do rozwiązania sprawy bez łamania prawa. Jeżeli ma co do tego wątpliwości, powinien odmówić. Jednocześnie detektyw jest zobowiązany do ochrony danych klienta. Nie powinien np. rozmawiać z mediami i współpracować z innymi osobami, jeżeli klient tego sobie nie życzy (chyba, że zostanie do tego zobowiązany przez sąd).

Niezależnie od charakteru śledztwa, detektyw musi działać zgodnie z zasadami etyki (fot. The Blue Diamond Gallery)

Co jeszcze wpływa na kwestie etyki detektywa? Ważne jest, aby śledczy dbał o ważną licencję i ubezpieczenie. Koniecznie powinien przyjmować zlecenia, co do których ma wiedzę, umiejętności i narzędzia pomagające w realizacji.

Istotnym zagadnieniem w kwestii etyki w pracy detektywa są też opłaty za usługi. Wycena usług musi być dla klienta przejrzysta i zrozumiała. Warto dostosować ją do zakresu pracy, ale też środków posiadanych przez zleceniodawcę. Niekiedy wskazane jest całkowite zrzeczenie się honorarium, jeżeli sprawa dotyczy spraw o charakterze istotnych społecznie. Z drugiej strony – detektyw musi pamiętać, że opłaty za usługi nie dotyczą wyników śledztwa, a prac, które zostały wykonane w czasie prowadzenia działań.

Najlepiej postępować tak, aby nie wzbudzać dylematów moralno-etycznych w stosunku do pracy detektywa. Przyjmowanie zleceń zgodnych z własnym sumieniem i podobny tok działania to droga do sukcesu i spokoju ducha detektywa.