Data dodania: 16 maja 2024, ostatnia aktualizacja: 29 maja 2024
Zawód detektywa może wydawać się stosunkowo młodą profesją, ale to błąd. Już w najstarszych czasach dedykowane do tego osoby prowadziły „śledztwa”, używając znanych wtedy technik i posługując się metodami logicznego myślenia. Historia detektywistyki jest w praktyce tak zawiła, jak historia ogólna. Postaramy się ją przybliżyć.
Nie jesteśmy w stanie podać wszystkich faktów i danych z historii detektywistyki z kilku powodów. Nie wszystkie kroniki mówiły o śledczych (a było to niegdyś jedyne źródło informacji), a poza tym ciężko sklasyfikować zawód, który powstał de facto w XIX wieku. Wcześniej detektywi byli obecni w przestrzeni publicznej, natomiast trudnili się wieloma profesjami. Niekiedy możemy nie zdawać sobie więc sprawy, że osoba znana nam np. jako malarz, dodatkowo była prywatnym lub publicznym śledczym.
Czy starożytni Grecy i Rzymianie mieli swoich detektywów?
Zacznijmy jednak od samego początku, czyli starożytnego Rzymu i starożytnej Grecji. Czy społeczeństwa, które kładły podwaliny pod znany nam dziś świat miały też istotny wkład w rozwój detektywistyki? Zdecydowanie tak.
Szczególnie rozwijali tę kwestię Rzymianie. Tamtejsze społeczeństwo było bardzo zdyscyplinowane pod względem wojskowym i państwowym. Aby szybko znaleźć osoby, które przeciwstawiają się zasadom panującym w cesarstwie, a także wyeliminować zachowania mające podłoże kryminalne, starożytni opracowali plan stworzenia profesji dla osób skupionych wokół specjalnych grup zwanych „collegia”.
„Collegia” dotyczyły zawodów rzemieślniczych czy artystycznych, ale również śledczych. Osoby pracujące w grupie nie były „finansowane” przez państwo, a działały analogicznie do dzisiejszych agencji detektywistycznych. Zadaniem śledczych ochroniarzy było m.in. zwalczanie zjawisk kryminalistycznych, poszukiwanie osób zaginionych czy walka za agenturą. Ochroniarze osłaniali i zabezpieczali również majątek czy polityków.
Czytaj także: Najsłynniejsze ucieczki z polskich więzień – pięć najciekawszych historii
XIX wiek i rozkwit detektywistyki na świecie
Po starożytności rozwój detektywistyki zwolnił, chociaż również w kronikach znajdują się opisy osób, które – na polecenie sądu – wyjaśniały zagadki kryminalistyczne np. kwestie kradzieży. Głównie w zadanie śledczych wcielali się jednak sędziowie. Największy okres rozkwitu detektywistyki, kryminalistyki i działań ochronnych związany jest z… rozkwitem przestępczości w XIX wieku.
Właśnie w epoce wiktoriańskiej zaczęły powstawać pierwsze, pełnoprawne agencje detektywistyczne. Te świadczyły usługi w dziedzinach poszukiwania skradzionych przedmiotów, ochrony, pomocy w wyjaśnianiu zabójstw, zaginięć itd. Ojcem detektywistyki jest Francuz Eugène-François Vidocq, który w 1833 roku przeszedł z kursu złodzieja na drogę pierwszego na świecie współczesnego śledczego. Z kolei pierwszym, w pełni profesjonalnym biurem detektywistycznym było przedsiębiorstwo założone przez Allana Pinkertona w 1850 roku w USA. Pinkerton’s National Detective Agency wyjaśniało wiele głośnych zagadek kryminalnych i podjęło się m.in. ochrony prezydenta Abrahama Lincolna.
W tzw. międzyczasie w Wielkiej Brytanii pojawiła się Szkocka Policja Detektywistyczna (1812 rok). Uznaje się ją za pierwszą, w pełni państwową służbę ochronno-śledczą. Chwilę później (bo w 1829 roku) powstał legendarny Scotland Yard.
Allan Pinkerton, twórca pierwszego biura detektywistycznego na świecie (fot. Wikipedia)
Czasy współczesne – tak wyglądała ewolucja detektywistyki
Dodajmy, że przełom XIX i XX wieku czyli prawdziwy „bum” na wynalazki i odkrycia nie ominął dziedziny detektywistyki. Śledczy zaczęli korzystać m.in. z możliwości mikroskopów. Poszerzyła się wiedza na temat psychologii społecznej, kryminalistyki, analiza zachowania ludzkiego. Wspominani już detektywi Pinkertona przygotowali pierwszy album zawierający wizerunki osób z kryminalną przeszłością.
Na rozwój detektywistyki wpłynęła też popularność takich postaci literackich jak Hercules Poirot, czy Sherlock Holmes.
Wraz z rozwojem technicznym na świecie, rozwijała się też detektywistyka korzystająca z kolejnych wynalazków (które – podkreślmy – służyły wcześniej celom militarnym). To np. kamery, nadajniki GPS, Internet i komputery. Im dalej w las, tym więcej stosowania tego typu nowoczesnych (wtedy) technologii.
Dziś detektywi korzystają z rozbudowanego sprzętu i są skuteczni w pracy (fot. Promifotos.de/Wikimedia)
Dziś detektywistyka to w pełni profesjonalna profesja, umożliwiająca prowadzenie zaawansowanych śledztw na różnych płaszczyznach, przy użyciu rozbudowanych metod z zakresu socjotechniki, perswazji i psychologii, w połączeniu z innowacyjnymi sprzętami takimi jak ukryte kamery, podsłuchy czy lokalizatory GPS. Chociaż mogłoby się wydawać, że w praktyce nic nowego nas już nie zaskoczy, inżynierowie na całym świecie opracowują kolejne koncepcje ultrawydajnych i przekraczających kolejne bariery sprzętów (np. mikrofony „przebijające się” przez ścianę). Na pewno na przestrzeni kolejnych lat detektywistyka jeszcze się zmieni.
